De woorden lastgever en lasthebber gebruik ik nooit en ik dacht dat ze stonden voor opdrachtgever en opdrachtnemer. Lastgeving blijkt in de wet echter smaller gedefinieerd, de last betreft rechtshandelingen:
Artikel 7:414 lid 1 Burgerlijk Wetboek:
Lastgeving is de overeenkomst van opdracht waarbij de ene partij, de lasthebber, zich jegens de andere partij, de lastgever, verbindt voor rekening van de lastgever een of meer rechtshandelingen te verrichten.
Handhaving auteursrechten en het vorderen van schadevergoeding zijn rechtshandelingen die middels een lastgevingsovereenkomst uitgevoerd kunnen worden.
 |
| Lastdragers - afbeelding via Wikimedia |
In civiel recht komen onbetwiste stellingen als feit vast te staan, de rechter controleert niet of een lastgever de rechthebbende is. Ik schat dat daardoor honderden fotogebruikers veroordeeld zijn, en nog steeds veroordeeld worden, om misgelopen licentievergoedingen te betalen aan partijen die de rechten niet hebben.
Lastgeving lijkt op het verlenen van een volmacht. Verschil is dat een gemachtigde bevoegd is om namens de verlener rechtshandelingen te verrichten en een lasthebber verplicht is om de door de lastgever opgedragen rechtshandelingen te verrichten.
Een gemachtigde kan namens de opdrachtgever een aan de verlener toekomend recht uitoefenen.
Een lasthebber kan namens de opdrachtgever en op eigen naam een aan de lastgever toekomend recht uitoefenen. Als bij de opdracht bedongen is dat de lasthebber op eigen naam rechten uitoefent, heeft de lastgever de bevoegdheid overgedragen en kan de rechten zelf niet meer uitoefenen.
Je mag er mijn inziens vanuit gaan dat het vorderen van schadevergoeding wegens het schenden van rechten altijd namens de rechthebbende gaat. Een rechthebbende zal nooit, met uitsluiting van hemzelf als begunstigde, opdracht geven om voor zijn rekening schadevergoeding te vorderen.
Rechthebbende
Zelfstandige fotografen zijn automatisch rechthebbende en kunnen het auteursrecht met een akte overdragen. Bij fotografen in loondienst krijgt de werkgever het auteursrecht.
Fotoagentschappen als ANP hebben de rechten van aangekochte beelden en beelden gemaakt door werknemers. Van beelden van freelancers heeft ANP de rechten niet.
Rechtenbeheerder
Rechtenbeheerders hebben een volmacht van de aangesloten fotografen om rechtshandelingen te verrichten. Ze zijn bevoegd om namens de fotograaf de foto's te exploiteren, het auteursrecht te handhaven en schadevergoeding te vorderen voor onrechtmatig gebruik. Een rechtenbeheerder mag niet op eigen naam schadevergoeding vorderen. Wel heeft ze met een exclusieve licentie recht op een deel van de schadevergoeding en mag zij mede namens de fotograaf schadevergoeding vorderen, art. 27a.2 Aw.
Premiejagers
Fotografen en fotoagentschappen kunnen een volmacht verstrekken aan premiejagers als Visual Rights Group en Copytrack om rechten te handhaven. Een premiejager controleert niet of de opdrachtgever de rechten heeft. Eenieder kan dus met andermans foto's een premiejager inschakelen.
Premiejagers sporen met software gebruik van foto's op en dwingen met druk en bluf voor dat gebruik licentievergoedingen af. De controle of er daadwerkelijk rechten zijn geschonden blijft meestal achterwege, het gevorderde bedrag is immer te hoog en geregeld heeft de opdrachtgever niet het auteursrecht. Fotografen weten vaak niet eens wat fotoagentschappen met hun foto's uitvreten en zien geen cent van de opbrengsten.
Beeldbank Alamy laat op eigen naam schadevergoeding vorderen:
Copytrack vordert na de eerste al dan niet geslaagde 'inningspoging' op eigen naam schadevergoeding:
Het recht op schadevergoeding wegens ontbreken naam en aantasting reputatie is een persoonlijkheidsrecht dat niet overdraagbaar is. Het mag alleen uitgeoefend worden namens de fysieke maker.
Fotoclaims
Vraag naar bewijs van rechten als je een blafbrief krijgt waar een bedrijf op eigen naam schade vordert voor een stockfoto. Bedrijven hebben geen persoonlijkheidsrechten en auteursrechten hebben ze alleen van hun werknemers en van aangekochte foto's.
Een volmacht van de rechthebbende fotograaf is niet voldoende om op eigen naam schade te vorderen. De fotograaf zal expliciet afstand gedaan moeten hebben van zijn recht op schadevergoeding middels een lastgevingsovereenkomst.
Voor de liefhebber nog enkele citaten uit drie verschillende uitspraken:
1. Aanleiding om de wetsartikelen over lastgeving te analyseren is de uitspraak met gemachtigde Kitty van Boven waar eisers in de gelegenheid gesteld zijn om lastgevingsovereenkomsten te overleggen:
"SP Networks c.s. beroept zich op verschillende overeenkomsten van lastgeving, die inhouden dat zij de lastgevers ook middellijk, dat wil zeggen in eigen naam, kan vertegenwoordigen.
(...)
Handelt de lasthebber in eigen naam, dan kunnen de lastgever en de lasthebber overeenkomen dat de lasthebber de aan hem toegekende bevoegdheden met uitsluiting van de lastgever uitoefent, een zogenaamde privatieve last (artikel 7:423 BW).
(...)
Aangezien de rechtbank op basis van de overgelegde machtigingen niet kan vaststellen of SP Networks c.s. de persfotografen in deze procedure middellijk kan vertegenwoordigen, zal SP Networks c.s. in de gelegenheid worden gesteld gegevens met betrekking tot de overeenkomsten van lastgeving te completeren door die ontbrekende gegevens alsnog in het geding te brengen."
2. Van dezelfde partij, dit keer met gemachtigde Charlotte Meindersma, zag ik een uitspraak waar eveneens is gesteld dat er lastgevingsovereenkomsten zijn. Ik kan me niet voorstellen dat de fotografen afstand gedaan hebben van hun recht op schadevergoeding. Als uit bovengenoemde zaak blijkt dat er inderdaad geen lastgevingsovereenkomsten zijn kan de gedupeerde partij de uitspraak laten herroepen wegens bedrog.
"Voorts hebben de fotografen en SP Networks een lastgevingsovereenkomst gesloten waarbij de fotografen aan SP Networks de last hebben gegeven om het auteursrecht en de persoonlijkheidsrechten van de werken te handhaven."
(...)
SP Networks stelt de vorderingen tegen [gedaagde] in op grond van de tussen haar en de fotografen gesloten lastgevingsovereenkomst. De fotografen hebben het auteursrecht van de onder 2.2 genoemde foto’s.
(...)
SP Networks vordert op grond van artikel 27 Auteurswet schadevergoeding als gevolg van de inbreuk op het auteursrecht en de persoonlijkheidsrechten. Op grond van artikel 25 Auteurswet heeft de maker immers het recht zich te verzetten tegen openbaarmaking en verveelvoudiging van zijn werk zonder naamsvermelding, tegen openbaarmaking onder een andere naam dan de zijne en tegen het verminken althans bewerken van het werk."
3. Ik zag een uitspraak waar de rechter verwijst naar Zwitsers recht om te onderbouwen dat premiejager VAAAM op eigen naam schadevergoeding mag vorderen.
"Bij de figuur van lastgeving mag de lasthebber alles doen waartoe de lastgever ook bevoegd is. Als de lastgever een auteursrechthebbende of licentiehouder is, dan mag de lasthebber een schadevergoeding vorderen. Hiermee faalt de stelling van Yourscene dat de in artikel 27 Auteurswet (hierna Aw) bedoelde mogelijkheden, te weten een verbods- of schadevordering, niet openstaan voor VAAAM."
De rechter 'vergeet' hier dat lastgevers afstand gedaan moeten hebben van hun recht op schadevergoeding én opdracht gegeven moeten hebben aan VAAAM om voor hun rekening de procedure te voeren.
"Hoewel het auteursrecht bij [naam] ligt, voert VAAAM als lasthebber uit wat [naam] zou doen, namelijk het handhaven van de auteursrechten op de foto. VAAAM kan als lasthebber ook een vordering wegens inbreuk op het auteursrecht indienen, dat volgt uit artikel 394 e.v. van boek 5 van het hierop toepasselijke Zwitsers Burgerlijk Wetboek.
(...)
Yourscene wordt niet gevolgd in haar stelling dat VAAAM misbruik van recht maakt. In 4.12 is reeds geoordeeld dat VAAAM als lasthebber van [naam] moet worden aangemerkt. Nu zij namens [naam] handelt, kan niet worden volgehouden dat VAAAM misbruik maakt van de handhavingsrechten die toekomen aan rechthebbende van intellectuele eigendomsrechten."
